Oorlogsmonumenten vertellen

De Tweede Wereldoorlog ligt in 2025 tachtig jaar achter ons, maar de herinneringen eraan zijn nog altijd sterk aanwezig, ook in de gemeente Medemblik. In samenwerking met filmmaker en uitgever Peter Sasburg heeft de gemeente al vanaf 2012 verhalen achter de oorlogsmonumenten op film vastgelegd. Verteld door ooggetuigen, hun nabestaanden of andere betrokkenen. Deze verhalen verbinden de lokale oorlogsgeschiedenis met de algemene geschiedenis. Daarbij laten ze de verstrekkende gevolgen zien van de moeilijke en verwarrende jaren 40-45.

Achter ieder oorlogsmonument gaan herinneringen schuil die hun eigen onvergetelijke verhaal vertellen. Het zijn verhalen van daders, redders, slachtoffers en omstanders over bezetting, Jodenvervolging, verraad, verzet en onderduik. Maar ook verhalen over de Bevrijding en de broze kant daarvan. De verhalen zijn verteld met emoties over angst, boosheid, verbijstering, moed en hoop. Zo geeft ieder oorlogsmonument een ‘stem’ aan het verleden.

De oorlogsmonumenten, waaronder ook zes herdenkingspalen, fungeren allemaal als tijdloze herinneringen aan het feit dat vrijheid niet vanzelfsprekend is. Ze bepalen ook een deel van de lokale identiteit en hebben een maatschappelijke betekenis; respect voor elkaar met aandacht voor vrede en veiligheid. De gemeente Medemblik heeft met de op film vastgelegde verhalen achter de oorlogsmonumenten het behoud van haar oorlogserfgoed veilig gesteld en toegankelijk gemaakt voor huidige en toekomstige generaties.

Gefilmde verhalen over WO2 op deze website ‘oorlogsmonumenten vertellen’ laten iedereen die de oorlog niet heeft meegemaakt,ook nadenken over ‘nieuwe’ oorlogen. Ze helpen de jongeren zich meer bewust te worden van de gevaren van antisemitisme, het belang van vrijheid, gelijke rechten en democratie.

We zijn ons er niet steeds van bewust, maar we worden omspoeld door een zee van tekens die naar het verleden verwijzen. Oude gebouwen, vergeelde ansichten, historische speelfilms, familieverhalen, jeugdherinneringen in de dorpskrant, roman en studieboeken - het zijn allemaal tekens die ons verbinden met het verleden. Zo ook monumenten: deze zijn zelfs speciaal opgericht om de herinnering aan personen en gebeurtenissen levend te houden.

Na de oorlog

In de eerste maanden na de oorlog werden er in heel Nederland direct oorlogsmonumenten geplaatst. Dat gebeurde ook in de huidige gemeente Medemblik. Door particuliere initiatieven van snel opgerichte bevrijdingscomites konden plannen worden ontwikkeld om gedenktekens op te richten.

Het eerste oorlogsmonument in Nederland stond al in Medemblik, onthuld in augustus 1940, als herinnering aan de garnizoenssoldaten in de stad en de gevallenen, periode 1939-1940. Het monument was er gekomen door een geldinzameling van een burgercomité; die het monument vervolgens aanbood aan de gemeente Medemblik.

In Twisk kwam in januari 1945 het eerste oorlogsgraf voor de omgekomen Engelse vlieger James Maton.

In september 1945 werden er drie oorlogsmonumenten onthuld, te weten ter nagedachtenis aan A.C. de Graaf, (monument stond toen in de gemeente Sijbekarspel, maar nu in het dorp Wognum). In Andijk een oorlogsmonument voor onderduikers en een oorlogsmonument voor verzetsmensen.

De oorlogsmonumenten in de gemeente Medemblik nemen allemaal een markante plaats in. Ze bepalen een deel van de lokale identiteit en hebben een maatschappelijke betekenis; aandacht voor vrede en vrijheid.